Izenburua: Urre urdinaren lurrina
Idazlea: Jurgi Kintana
Argitaletxea: Pamiela
Urtea: 2009
Volgako batelariak blogean plazaratu zen auzi batean du abiapuntua liburu honek. Idazle batzuk kexu ziren euskaraz, oraintsu arte behintzat, ez dugulako izan maila jasoko literatur tradiziorik. XIX. mendean, esate baterako, ez zen egon Rimbauden pareko euskal poetarik.
Eta oker baleude? Gure literatur tradizioak uste duguna baino gehiago gordeko balu? Ez ote zen existitu 1810-1940 artean gerora ahantzita geratu den puntako euskal idazlerik? Aukera horri heltzen dio liburu honek, bilaketa bati ekinez. Emaitza ez da hutsa izan.
Jurgi Kintana historialari eta idazlearen saiakera lana. Azpitituluak argi adierazten duen moduan, “Euskal idazle galduaren bila (1810-1940)” aritu da Kintana. XIX. mendeko korronte literarioak, euskal kulturaren eta euskararen egoera, idazle ezezagunen pistak…
Liburuak blog batean dauka iturburua, Volgako Batelariek 2005ean idatzitako post honetan: “Gure literaturaren geroaz”. Volgalariak kexu dira euskarak ez duela maila jasoko literatur tradiziorik eta horrek eragin nabarmena daukala gure literaturan. “Gure ikasleek instituan Bilintx irakurrita zer espero dezakegu? (…) Ez dago tradizio bat jarraitzeko eta batez ere apurtzeko”.
Eta hari horri tiraka, apokrifoen aldeko aldarria egiten dute: Euskal obra apokrifoak behar ditugu! Zalduak proposamen bat ere egiten du: 1800 inguruko idazle erromantiko baten lan euskalduna berreraiki beharko genuke.
Nobela erromantikoa ez, baina poesia sinbolistaren atzetik hasiko da aztarka Jurgi Kintana. XIX. mendean idazle sinbolista euskaldun dotoreren bat izan bagenu? eta ez badugu ezagutzen?
Kintanak berak aitortzen duen moduan, galdera erretorikoa da, “Ez nuen uste ingurune potentzial horietan posibilitate teorikotik harago, ezer azalduko zenik. Asmoa gehiago zen egiantzeko aukerak pausatzea, gutxienez apokrifoen zaleei lana errazteko”.
Aitzakia hori aprobetxatuta, Kintanak XIX. gizaldiko (eta XX. hasierako) egoera kultural, sozial eta soziolinguistikoaz jardungo du, mende horretako idazleez eta lanez. 100 orrialdeko saiakera-liburu labur honek aukera ematen digu garai hura ezagutzeko, idazleen lanak ezagutzeko eta egoera sozio-kulturalaz gogoeta egiteko.
Liberal frantses euskaldunduak aipatuko dizkigu (Vinson eta Rostand), ondoren jauntxo euskaltzaleak (Abadia, Xaho eta Campion), Ingalaterrako lekukotasuna emango (Dodgson), kanpoan ikasitako euskaldunen gorabeherak azalduko (Azkue, Broussain eta Etxepare) eta EAJren inguruko mugimendu hiritar sabinista euskaldunberria aurkeztuko (Altuna, De la Sota, Errazti edo Onintze). Eta tartean, beste hainbat izen ere azalduko zaizkigu kukuka: Lauaxeta, Zaitegi, Orixe, Mirande…
Kantuak bezala, Kintanak ere Lizardi eta Rimbaud ahapaldi berean pausatuko dizkigu, XIX. mendeko euskarazko literatura ere existitzen dela aldarrikatuz. Tradizio eta mugimendu ahul eta sakabanatua, baina benetakoa eta, agian, gaur egun ere baliagarria.
Adituentzat arinegia eta azalekoa, beharbada, baina gainontzekoentzat argigarria. Jarrialdi batean irakurtzeko liburua. Erraz eta gustura irakurtzekoa, gainera.